Cơ hội kinh doanh cho doanh nghiệp
Ở vào thời điểm đó có lẽ cũng không trách được họ, là bởi, khi đó khái niệm PTBV vẫn còn xa lạ và người ta chỉ nghĩ PTBV là những vấn đề môi trường, xử lý ô nhiễm môi trường, làm từ thiện… Nhưng từ khoảng chục năm trở lại đây, PTBV được nhìn nhận là vấn đề phát triển bao trùm, trong tất cả các lĩnh vực của cuộc sống từ kinh tế, xã hội, lao động đến môi trường.
Đặc biệt là kể từ năm 2015, khi Chương trình nghị sự 2030, với trọng tâm là 17 mục tiêu PTBV được 193 nguyên thủ thế giới trong đó có Việt Nam thông qua với thông điệp “Không để ai bị bỏ lại phía sau” thì câu chuyện PTBV đã được nhìn nhận rõ ràng và thiết thực hơn, được đưa vào “trái tim” của doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp thức thời, muốn đi xa bằng kinh doanh nhân văn và vì xã hội.
Một cách hình tượng thì có thể hiểu PTBV là “tấm vé” để đi đến cánh cửa thành công lâu dài của các doanh nghiệp. Như đã nói, trước đây “tấm vé” này chưa được thể hiện một cách cụ thể, vì vậy các doanh nghiệp dành nhiều tâm sức cho PTBV chưa được công nhận một cách xứng đáng, công khai do đó phần nào giảm đi động lực phấn đấu của họ. Còn các doanh nghiệp chỉ lo lợi ích trước mắt của mình, không quan tâm đến lợi ích chung, lâu dài thì cũng không bị nêu tên cụ thể, do vậy hành vi này có xu hướng ngày càng tăng lên. Có thể nói, đó là hiện tượng “trắng, đen” không rõ ràng, xét trên tiêu chí tăng trưởng bền vững.
Ngay cả khi thời điểm giới thiệu Bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững (CSI), không nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhìn nhận rõ ràng về tầm quan trọng và lợi ích của việc thực hiện CSI, dù đây là bộ chỉ số mà VBCSD và VCCI đã dày công xây dựng để cung cấp cho doanh nghiệp một công cụ quản trị doanh nghiệp ưu việt, khoa học theo định hướng phát triển bền vững.
Nhưng, đến nay câu chuyện này đã khác, ý thức của cộng đồng doanh nghiệp về PTBV đã thay đổi hoàn toàn. Đó là kết quả của những nỗ lực không mệt mỏi của VBCSD và VCCI trong việc lan toả tính ưu việt của bộ chỉ số. Đến nay có thể ví, CSI đang dần được “hiện hình” trong từng hoạt động của nhiều doanh nghiệp.
Rõ ràng, CSI một thời gian triển khai đã thẩm thấu và thay đổi tư duy đối với cộng đồng doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thay vì coi thực hiện các chỉ tiêu PTBV là gánh nặng, là phong trào hô hào, nhiều doanh nghiệp đã xác định đây là máu, là thịt, là con đường phải đi để mở ra những cơ hội kinh doanh lớn hơn, bền vững hơn… Theo thống kê của Ủy ban Kinh doanh và Phát triển bền vững, việc gắn kết các SDG vào trọng tâm chiến lược sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có thể giúp tạo ra cơ hội thị trường trị giá ít nhất 12.000 tỷ USD và tạo ra khoảng 380 triệu việc làm mới đến năm 2030, trong đó 90% cơ hội đó ở châu Á. Hay triển khai mô hình nền kinh tế tuần hoàn cũng có thể mang đến cơ hội 4.500 tỷ USD và cơ hội đó chia đều cho mọi doanh nghiệp. Do vậy PTBV đâu phải là chi phí.
Hữu xạ tự nhiên hương
Theo Sách trắng Doanh nghiệp Việt Nam 2020, khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm trên 95%, tổng số doanh nghiệp đăng ký, tạo ra khoảng 60% GDP, tạo ra hơn 90% việc làm cho người lao động. Điều này khẳng định DNNVV nói riêng và khối doanh nghiệp tư nhân nói chung đang là trụ cột chính trong nền kinh tế đất nước. Nhưng cũng phải thẳng thắn, để đáp ứng được yêu cầu kinh doanh trong giai đoạn mới và thẩm thấu, tích hợp nội dung của 17 mục tiêu PTBV và Chương trình nghị sự 2030…thì các doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ, phải làm rất nhiều việc.
Vì không có doanh nghiệp nào có thể thực hiện hết 17 mục tiêu nên họ cần lựa chọn những mục tiêu phù hợp với mình. Chẳng hạn, vấn đề về quản trị, nguồn nước hay vấn đề về ứng phó với biến đổi khí hậu, năng lượng.... song hành với hoạt động kinh doanh. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.
Đã có rất nhiều doanh nghiệp Việt đang thực hiện tốt câu chuyện này như SASCO, Bảo Việt, Vinamilk, TNG, Traphaco, Novaland…Thực tế, còn hàng trăm, hàng nghìn doanh nghiệp đang làm rất tốt câu chuyện CSI và những doanh nghiệp được được biểu dương “Doanh nghiệp bền vững” trong Chương trình CSI hàng năm chỉ là những đại diện ưu tú trong số họ. Đây là minh chứng cho thấy các doanh nghiệp Việt Nam đã tích hợp nội dung 17 mục tiêu PTBV vào hoạt động kinh doanh cốt lõi.
Cũng phải nhắc lại, ngay cả thế giới cách đây vài năm nhận thức về câu chuyện này cũng chưa cao, nhưng chỉ trong một thời gian ngắn mọi chuyện đã thay đổi. Đơn cử như việc năm 2015, khi 17 mục tiêu PTBV được thông qua, sau đó Liên hợp quốc đã tổ chức hội nghị về vai trò của doanh nghiệp trong PTBV chỉ có khoảng 200 doanh nghiệp tham dự. Nhưng chỉ 2 năm sau, tháng 7/2017, Liên hợp quốc tổ chức cuộc họp tương tự tại New York thì số lượng doanh nghiệp tham dự đã lên đến con số 1500. Đến nay, hàng chục ngàn doanh nghiệp đăng ký tham gia các sự kiện này. Rõ ràng, số lượng doanh nghiệp tham gia vào triển khai thực hiện các mục tiêu PTBV toàn cầu này ngày càng lớn và có lẽ cũng ngoài sức tưởng tượng bởi xu thế bao trùm của nó.
Hành động để tận dụng các cơ hội mới
Trở lại với câu chuyện này ở Việt Nam, cùng với các bộ, ngành, VCCI và VBCSD trong vòng 5 năm trở lại đây, đã làm việc với các chuyên gia trong nước và nước ngoài để xây dựng và điều chỉnh CSI hàng năm phù hợp với luật pháp Việt Nam và tiêu chuẩn quốc tế. Bộ chỉ số cũng được đơn giản hóa để có thể tiệm cận với nhiều doanh nghiệp hơn, đặc biệt là SMEs. CSI đã được đông đảo doanh nghiệp biết đến và áp dụng trong quản trị doanh nghiệp.
Đặc biệt, Chương trình đánh giá, công bố doanh nghiệp bền vững đã được tổ chức thành công trong 4 năm liên tiếp, vinh danh hơn 400 doanh nghiệp thực hiện PTBV xuất sắc, lựa chọn ra hơn 100 doanh nghiệp đạt chuẩn bền vững. CSI cũng đã được xây dựng riêng cho ngành thủy sản và da giày.
Ngày 11/10/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1362/QĐ-TTg về Phê duyệt kế hoạch PTBV doanh nghiệp khu vực tư nhân đến năm 2025, tầm nhìn 2030, cho thấy sự ghi nhận của Chính phủ về vai trò và tầm quan trọng của PTBV doanh nghiệp nói chung và PTBV doanh nghiệp khu vực tư nhân nói riêng. Quyết định đã đề ra mục tiêu “phấn đấu có ít nhất 1,5 triệu doanh nghiệp vào năm 2025, và 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030”, đồng thời “đến năm 2030, thu hẹp khoảng cách về trình độ công nghệ, chất lượng nguồn nhân lực, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và nâng tỷ lệ doanh nghiệp tham gia mạng lưới sản xuất và chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu ngang bằng với các nước dẫn đầu trong khối ASEAN (ASEAN-4)”.
Năm 2020, “cú sốc” đại dịch Covid-19 chính là phép thử rõ ràng nhất cho doanh nghiệp: những doanh nghiệp thực hiện quản trị bài bản, chuyên nghiệp (trong đó có quản trị rủi ro) có khả năng đứng vững hơn và vượt qua giai đoạn khó khăn với ít thiệt hại hơn những doanh nghiệp thiếu nền tảng quản trị doanh nghiệp.
Cùng với đó, việc tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như EVFTA, CPTPP sẽ buộc Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp phải có những chuyển đổi mạnh mẽ, cả về mặt xây dựng chính sách lẫn thay đổi tư duy kinh doanh sang kinh doanh bền vững và thực hiện quản trị doanh nghiệp chuyên nghiệp để nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng cường năng lực chống chọi, phục hồi và có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, năm 2020 và các năm tiếp theo, VCCI và VBCSD sẽ tiếp tục xây dựng CSI hướng đến trở thành Bộ tiêu chuẩn doanh nghiệp bền vững (thay vì là Bộ chỉ số như hiện nay). Điểm khác biệt giữa bộ tiêu chuẩn và bộ chỉ số là bộ tiêu chuẩn đưa ra những nội dung mà doanh nghiệp cần thực hiện trong 3 lĩnh vực kinh tế - môi trường - xã hội, trong khi đó, bộ chỉ số hiện nay là tập hợp những câu hỏi về các thông tin thực hiện PTBV của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, VBCSD-VCCI sẽ xây dựng công cụ hướng dẫn để căn cứ trên Bộ tiêu chuẩn CSI doanh nghiệp có thể lập báo cáo bền vững; phối hợp với các cơ quan quản lý cấp địa phương để cải thiện, nâng cao hiệu quả của công tác quản lý doanh nghiệp tại địa phương thông qua Bộ tiêu chuẩn CSI; nhân rộng Bộ tiêu chuẩn CSI trong các ngành nghề trọng điểm phù hợp với đặc thù của các ngành…
Đã tới lúc nói ít hơn và làm nhiều hơn! Doanh nghiệp Việt Nam cần hành động nhiều hơn nữa để hoàn thành các mục tiêu PTBV tới năm 2030, hướng tới thập kỷ PTBV hơn cho Việt Nam, trong đó, có vai trò to lớn của doanh nghiệp.
Nguyễn Quang Vinh
Tổng Thư ký VCCI, Phó Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển Bền vững Việt Nam (VBCSD)
Nguồn: Vietnam Business Forum